Ontdek het rijke hopverleden van Affligem: hopdag, hopwandeling, hopmuseum en andere culturele bezienswaardigheden. Verken ons erfgoed!
Het behouden, vrijwaren en bevorderen van het landschap dat Affligem zo typeert, is één van de standpunten die wij (en ik) als partij belang aan hechten. Als voortuin van het Pajottenland en belangrijke schakel in de groene ring rond Brussel mogen we dit belangrijk aspect van onze gemeente niet uit het oog verliezen en kracht bij zetten waar nodig.
Nu we stilaan september 2024 binnen rollen, leek het me het gepaste moment om één van de belangrijkste elementen in de verf te zetten, dat eeuwenlang het uitzicht van ons Affligemse landschap heeft bepaald: Humulus lupulus, beter bekend als hop, of zoals ze in de volksmond zeggen ‘hoep’.
Inhoud van ons artikel:
- Het ontstaan van een levensstijl
- Een onuitwisbare identiteit van de streek
- Het cultuurlandschap wordt gedefinieerd
- Bezienswaardigheden in de kijker
> Hopdag Affligem op zondag 8 september 2024
Iedereen heeft er weleens van gehoord. Hop en zijn goed ruikende bellen, die brouwers gebruiken om aroma’s en smaak te geven aan het bier. Maar waar komt deze plant vandaan en waarom heeft deze plant onze streek al eeuwenlang in zijn greep?
Het was al langer bekend dat hop bepaalde geneeskrachtige effecten had, bovendien was ze ook bevorderend voor het langer bewaren van bier. Abdijen waren in die tijd zoveel mogelijk zelfbedruipend, wat betekent dat ze zo veel mogelijk zelf voor hun eigen grondstoffen zorgden.
Zo had ook de abdij van Affligem haar eigen brouwerij, waarvoor ze dus ook hop nodig hadden. Boeren in de streek zagen dat het groene klimplantje nogal belangrijk bleek te zijn voor de monniken en mede dankzij een laatmiddeleeuwse graancrisis waardoor graan waardeloos werd, begonnen boeren en huishoudens met het kweken van hop, die ze dan verkochten aan de abdij.
Affligem ligt trouwens aan de bakermat van de Belgische hopcultuur. Het was de abdij van Affligem die voor het eerst (rond 1129) hop uit Duitsland mee bracht naar België, waarna het zich als een lopend vuurtje verspreidde doorheen ons land. Dit is te bewijzen aan de oudste vermelding van een brouwerij aan de abdij naar aanleiding van een hevige brand in het gebouw.
Dus als een trotse Poperingse inwoner iets anders beweert, bewijs hem zeker het tegendeel en wees trots op ons erfgoed!
Vanaf de 15e eeuw kende hop pas een buitengewone uitbreiding, iedereen had hop staan. Van grote boeren tot gewone gezinnen. Het is ook rond deze periode dat landbouwers begonnen met hun andere teelten te laten vallen ten voordele van de hop. Er was zo een overvloed aan hop, en de kwaliteit ervan was zo goed dat er een export op gang kwam naar het buitenland. Het bewijs dat er een Europese export aan de gang was met een product uit zo een kleine streek is een bewijs van de hoeveelheid en goede kwaliteit die hier werd geproduceerd.
Het is dus normaal dat hop zo diep in onze streek ingeworteld zit. Ze zorgde niet alleen voor werk, maar ook voor welvaart, levensonderhoud en een draaiende economie. Niet alleen voor de streek, maar voor het hele land.
Meer en meer mensen schakelden om naar het kweken van hop, wat er op zijn beurt voor zorgde dat hop niet alleen levens, maar ook de plaatselijke cultuur veranderde. De streek werd gedreven door verhalen, mythes, liederen, legendes, spreuken en gezegdes.
Ook het landschap werd opnieuw gedefinieerd. Voor de komst van hop bestond onze streek hoofdzakelijk uit intensieve akkerteelt, hier en daar een boomgaard en veel bossen. Dit veranderde met de komst van hop. Vele akkers werden herbestemd in functie van deze nieuwe teelt, wat ervoor zorgde dat het landschap in zijn uitzicht totaal veranderde. Wat vroeger platteland was, werden gewisseld voor grote staken van 7 meter en nadien voor de typische draadvelden die je nu nog hier en daar terugvindt.
De hop bepaalde zo sterk het uitzicht van de streek dat men onder de indruk was wanneer er door onze streek werd gereisd.
Zoals alle teelten, was ook hop onderhevig aan goede tijden, maar ook zware crises, maar steeds kwam ze erbovenop. Hopvervalsers, slechte oogstjaren, brouwers die naar goedkopere (en minder kwalitatieve) alternatieven grepen, sterke accijnzen,… Maar telkens kwamen ze erbovenop.
Dit was tot de jaren 70, kostprijzen voor het verbouwen van 1 Ha hop bleven stijgen, de brouwtechnieken bleven maar verbeteren wat ervoor zorgde dat de brouwer minder hop per brouwsel nodig had. Onstabiele prijzen gaven de hopteelt geen zekerheid naar de toekomst toe en tenslotte kochten brouwers hun hop in uit landen zoals Tsjechië, waar de loonkost veel lager lag, dus de hop goedkoper was. Samen met een rooipremie die de overheid gaf voor het verwijderen van hop eind jaren 70, kwam er rond de jaren 80 een totale ineenstorting van de Belgische hopmarkt.
Hier en daar bleven er enkele hoptelers overeind, tot het laatste hopveld uiteindelijk werd gerooid in 2007.
Ondanks het verdwijnen van de teelt, blijft deze rijke geschiedenis in het hart en de geest van Affligem. Mensen blijven er over spreken wanneer ze de kans hebben, dromend naar een tijd waarin alles beter was. Hop maakt letterlijk en figuurlijk deel uit van onze cultuur in de streek.
De hopcultuur die zo diep geworteld zit laat zich blijken aan mensen en organisaties die zich tot de dag van vandaag nog steeds inzetten om ons rijk hopverleden terug tot leven te brengen. Zo heeft ook de gemeente Affligem in 2009 haar steentje bijgedragen door het aanleggen van een nieuwe lochting in de vallei van de abdij. De gemeente organiseert ook elk jaar de Affligem hopdag, in de schaduw van de abdij. Andere organisaties zetten zich ook in, zowel binnen als buiten de gemeentelijke grenzen. Sinds enkele jaren zijn er ook terug enkele hopvelden te bekennen in de ruime omgeving van Affligem.
Het is belangrijk om ons te blijven inzetten en deze initiatieven ten volle te steunen. We moeten er op toezien ons patrimonium te behouden en bewaren voor toekomstige generaties, in de hoop dat ook zij hetzelfde doen en op die manier ons rijk verleden nooit verloren gaat.
En wie weet, breekt er terug nen ouden tijd aan voor de hopteelt en wordt onze streek weer een toonbeeld van kwaliteit, dankzij de informatie, het initiatief en de vakbekwaamheid die wij zullen bewaren.
Graag zetten we het belang van het hopveld in ons landschap nog eens in de verf. Zoals eerder aangehaald heeft het kweken van hop het landschap in onze gemeente eeuwenlang in zijn greep gehad, typisch voor deze streek waren niet de boomgaarden en graanakkers, maar de imposante hopvelden met paal en draad die tot wel 7 meter in de hoogte gingen. Het hopveld tekende zijn silhouet af tegen ons landschap, en is er uiteindelijk deel van geworden.
Als we spreken over het behoud van het landelijke karakter van de gemeente, mogen we deze belangrijke hoeksteen die ons cultuurlandschap bepaalt niet vergeten. Wanneer we aan behoud denken, moeten we ook aan herstel denken. Een knipoog naar dit rijke verleden mag dan zeker niet ontbreken in het landelijke karakter dat wij willen nastreven voor onze gemeente.
Afsluiten doen we met enkele doorverwijzingen naar leuke uitstapjes, wandelingen of bezoekjes die je kan doen binnen onze gemeente in het kader van hop. Je kan altijd volgen via toerismeaffligem.be, maar ga alvast deze zeker eens bezoeken:
In de schaduw van de abdij wordt de jaarlijkse hopdag gehouden, hier wordt een ode aan het rijke hopverleden gebracht, waaronder andere ambachten. Er zijn rondleidingen, wandelingen, er is een markt met ambachten, er is muziek en dans. Kortom, een toffe uitstap zondagnamiddag.
In de vallei van de abdij vindt je het Hopveldje dat de gemeente Affligem in 2009 opnieuw heeft aangelegd nadat het in verval is geraakt. Dit veld geeft mooi weer hoe hop eeuwenlang werd geteeld op onze Affligemse velden.
Naast de taverne van het brouwershuis vind je het Hopmuseum, een klein museum met artefacten uit een gouden tijd, met mooie foto’s en een filmpje. Op afspraak worden ook rondleidingen gegeven die je naar het gemeentelijk hopveldje brengen. Ideaal om eens te combineren.
Ook zijn er diverse wandelingen die je langs oude boerderijen en akkers brengt waar vroeger hop werd geteeld. Maar ook langs nieuwe velden, monumenten en dergelijke die herinneren aan het groene goud. Meer info hierover vind je op toerisme Affligem voor een Hopbelevingswandeling of de plaatselijke wandelgidsen. Download hier onmiddellijk een route.
Geschreven door Maggy Renders-Moyson (Plaats 20) en zoon.
Opmaak door Adriaan De Bolle (Plaats 16).
Ingelogde gebruikers kunnen commentaar achterlaten.
Programma lokale verkiezingen 2024 voor een levendig en welvarend Affligem. Dit focust op de verkiezing van gemeenteraadsleden in onze gemeente.
Behouden van het landelijke karakter van Affligem is essentieel voor welzijn, natuurbehoud en een gezonde, stressvrije leefomgeving.